Δύου αμέρε τα Τσακωνιά! (Δύο μέρες στην Νότια Κυνουρία!)

[dimosf]

Δύου αμέρε τα Τσακωνιά!
(Δύο μέρες στην Νότια Κυνουρία!)

Ήταν το πολύ μακρινό 1995, τότε που αφιερώσαμε ένα μέρος των καλοκαιρινών μας διακοπών για να γνωρίσουμε την παραλιακή Αρκαδία, την περιοχή της Κυνουρίας ή Τσακωνιά, στην τοπική διάλεκτο (http://disaki.blogspot.com/2011/05/1995.html). Η εντύπωση, που μου άφησε τότε η Τσακωνιά ήταν ενός τόπου «Δωρικού», σαν την γλώσσα του.
Σκληρός τόπος αλλά όχι τόσο άγριος όσο η Μάνη, με φιλόξενους, αν και αρκετά «κλειστούς» ανθρώπους, πανέμορφα τοπία και χωριά και μοναδικές θάλασσες.
Πέρασαν τα χρόνια και δεν αξιωθήκαμε να ξαναπάμε.

Είναι λίγες μέρες μετά τις γιορτές του νέου χρόνου, η Μαριάννα θα έφευγε για τη μηνιαία επίσκεψή της στη Βαρκελώνη και εμένα δε με χώραγε ο τόπος. Είχαν συμβεί και αρκετά δυσάρεστα από το καλοκαίρι, που είχε περάσει και έλεγα πως το σπίτι, όπου νάναι θα πέσει να με πλακώσει! Ψάχνω να δω, που να πάμε για 2-3 μέρες και μούρχεται στο μυαλό το 1995. ΤΣΑΚΩΝΙΑ! Να που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για μια «αναμνηστική δόση» (κάτι σαν εμβόλιο, ένα πράγμα)!
Οι προβληματισμοί πολλοί.
-Χειμωνιάτικα σε παραθαλάσσιο τόπο;
-Τα περισσότερα ξενοδοχεία και δωμάτια θα είναι κλειστά (και ήταν!).
-Εμείς και η θάλασσα θα είμαστε. Άντε και κανένα γερόντι σε κανένα καφενείο, αν είναι κι αυτά ανοικτά.
-Η μέρα είναι πολύ μικρή. Νυχτώνει νωρίς. Θα κοιμόμαστε με τις κότες;
Και άλλα τέτοια αισιόδοξα!! Δεν βαριέσαι! Πάμε και βλέπουμε! Έτσι κι αλλιώς για δύο βράδια είναι.
Και έτσι ξεκινήσαμε.
Το μεσημέρι της Πέμπτης, πήγα τη Μαριάννα στο αεροδρόμιο, γύρισα, φορτώσαμε και ….«Τσακωνιά σου ερχόμαστε….!»
Η διαδρομή χωρίς εκπλήξεις. Στο Άργος πήραμε το δρόμο για Μύλους και από εκεί παραλιακά για Άστρος. Μετά την Παραλία του Άστρους, οι στροφές γίνονται πιο πολλές και πιο κλειστές, το τοπίο έχει αγριέψει για τα καλά και το σκοτάδι «επελαύνει» τάχιστα. Όταν φτάσαμε στην Παραλία του Τυρού είχε νυχτώσει για τα καλά. Τι ερημιά είναι αυτή!! Σχεδόν τα πάντα κλειστά. Το ξενοδοχείο, που είχαμε κλείσει, είναι στο τέλος σχεδόν του χωριού, μπροστά στο λιμανάκι.
Ο κύριος Τάσος μας περίμενε και μας οδήγησε στο δωμάτιό μας. Αφήσαμε τα πράγματα και κάτσαμε λίγο στο σαλόνι και τα είπαμε. Μάθαμε πως το ξενοδοχείο του ήταν ανοικτό εκείνο το χειμώνα γιατί γίνονταν κάποια έργα στο λιμάνι και είχε συμφωνήσει με την ανάδοχη εταιρεία να είναι ανοικτός για να μένουν οι εργαζόμενοι, που δεν ήταν ντόπιοι. Όμως το έργο ήταν στα τελειώματά του και είχε μείνει μόνο ένας άνθρωπος, που εκείνες τις μέρες έλειπε (!!). Εμείς και ο ξενοδόχος! Ο άνθρωπος ήταν ευγενέστατος και εξαιρετικά φιλόξενος.
Πριν πάμε στα Σαπουνακαίϊκα, το ένα από τα δύο χωριά που είναι πάνω από την Παραλία Τυρού (το άλλο είναι ο Τυρός), για φαΐ στην Ταβέρνα που μας πρότεινε ο κύριος Τάσος, έκανα μια βόλτα στην παραλία για να δω τι γίνεται.

Οι εικόνες όμορφες, αλλά η ερημιά, ερημιά.

Μόνο μια ομάδα από πάπιες στην άκρη της θάλασσας έκανε φασαρία και με ακολουθούσε. Λες να τους χάλασα τη χειμερινή ραστώνη;

[dimosf]

Σε ένα δέντρο μερικά μπουκάλια νερού, βαμμένα διάφορα χρώματα κρέμονταν από τα γυμνά κλαδιά και θύμιζαν ξεχασμένα στολίδια ενός ιδιόμορφου «Χριστουγεννιάτικου δέντρου»!

Λίγο πιο κάτω μια φωτισμένη ταμπέλα μας καλωσορίζει τσακώνικα. «Καούρ εκάνατε», δηλ. «Καλώς ήλθατε»!
Γύρισα στο ξενοδοχείο και μπήκαμε στο αυτοκίνητο για να ανηφορίσουμε προς τα Σαπουνακαίϊκα. Στην πλατεία είναι η ταβέρνα.

Ένα γύρω πέτρινα σπίτια

[dimosf]

και επιγραφές στα Τσακώνικα.
Την ταβέρνα, αν την έλεγες λαογραφικό μουσείο δεν θα έπεφτες έξω.

Και τι δεν είχε, μέσα

κι έξω. Αν και τα αντικείμενα ήταν πολλά, ήταν καλόγουστα και δεν ενοχλούσαν. Αν είναι καλό και το φαΐ, τότε «μπίνγκο». Και ήταν! Όχι απλά καλό! Ήταν το κάτι άλλο! Ειδικά εκείνη η σαλάτα με τα φιστίκια και το πορτοκάλι ήταν «θεϊκή»!!
Στο μαγαζί ήμασταν μόνοι εκτός από τον ιδιοκτήτη και ένα φίλο του, που κάθονταν και βλέπανε τηλεόραση και τα κουτσοπίνανε. Αυτός είναι ο χειμώνας στα τουριστικά μέρη. Ευτυχώς που αυτή η ταβέρνα λειτουργεί όλο το χρόνο.
Χορτασμένοι και με τις πρώτες εντυπώσεις νάναι οι καλύτερες, γυρίσαμε. Κάτσαμε λίγο στο χαζοκούτι, πέρασα φωτογραφίες στον υπολογιστή και πέσαμε για ύπνο. Καούρ εκάναμε (αν το λέω σωστά)!

[dimosf]

Ηλιόλουστη η μέρα που ξημέρωσε! Σηκωθήκαμε και βγήκαμε για πρωινό. Ο κύριος Τάσος είχε ετοιμάσει βραστά αυγά, είχε φέρει φρέσκο ψωμί, είχε βούτυρο και μαρμελάδες, φέτα, υπέροχες ντόπιες ελιές και μια υπέροχη φρεσκοστημένη πορτοκαλάδα από δικά του πορτοκάλια και ένα μερακλίδικο ελληνικό καφέ!. Υπέροχα!!
Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και ξεκινήσαμε για μια μέρα προς τα νότια και νοτιοανατολικά, στην καρδιά της Νότιας Κυνουρίας.
Βγήκαμε στον κεντρικό από τη νότια μεριά του χωριού. Ο κεντρικός δρόμος, που ενώνει το Άστρος με το Λεωνίδιο, κινείται παραλιακά, αλλά λίγο ψηλά. Κάθε τόσο μια παράκαμψη κατεβαίνει στη θάλασσα, σε μια μικρή παραλία ή σε ένα ψαροχώρι. Φυσικά υπάρχουν και οι παρακάμψεις προς χωριά στις πλαγιές του Πάρνωνα, δεξιά μας Οι εικόνες είναι εντυπωσιακές και πολύ όμορφες και οι απανωτές στάσεις είναι αναπόφευκτες.

Το πρώτο χωριό, που μας γνέφει να σταματήσουμε για μερικές φωτογραφίες είναι το Λιβάδι,

[dimosf]

ενώ λίγο πιο κάτω κάνουμε στάση για να δούμε το «αστέρι» της περιοχής, που ακούει στο όνομα Σαμπατική! Τι εικόνα!

Μια εικόνα, που είχε αποτυπωθεί στο νου μου από τότε. Λίγο μετά, από ένα πλάτωμα-μπαλκόνι

φαίνεται μια πολύ όμορφη, μικρή παραλία, αυτή του Θυόπαυστου.

[dimosf]

Στο δρόμο τραβάει τον ανήφορο ένας ντόπιος πάνω στο γαϊδουράκι του, μια ακόμα όμορφη εικόνα.
Λιγότερο από 10 χιλιόμετρα πιο νότια, ο δρόμος στρίβει δεξιά για να ανηφορίσει μέχρι το Λεωνίδιο, ακολουθώντας τη βόρεια κοίτη του ρέματος-ποταμού του Δαφνώνα.

Εκεί στη στροφή κάναμε την επόμενη στάση.

Μπροστά μας ο οικισμός του Λάκκου,

[dimosf]

η εκβολή του ποταμού και ο εύφορος κάμπος του Λεωνιδίου.

Και φυσικά ο κόκκινος βράχος, αναπόσπαστο στοιχείο της πρωτεύουσας των Τσακώνων.
Το άλλο, αναπόσπαστο στοιχείο όλης της περιοχής, είναι οι ταμπέλες με τα τσακώνικα.

Μια τέτοια μας καλωσορίζει στα μέρη του Λεωνιδίου!

Μια μικρή παρένθεση για τη γλώσσα που μιλιέται (για την ακρίβεια μιλιόταν. Τώρα όλο και λιγότερο) στην περιοχή, τα Τσακώνικα. Αν κάποιος ακούσει τους τσάκωνες να μιλούν μεταξύ τους, είναι σίγουρο πως θα νομίσει πως μιλάν μια ξένη γλώσσα. Φυσικά είναι μια από τις τέσσερεις ελληνικές διαλέκτους (μαζί με τα ποντιακά, τα καππαδοκικά και τα κατωιταλιώτικα) και όχι ιδίωμα. Σύμφωνα με τους ειδικούς είναι εξέλιξη της αρχαίας δωρικής διαλέκτου της Λακωνίας, σε αντίθεση με την κοινή νεοελληνική γλώσσα, που κατάγεται από την Ελληνιστική κοινή. Μιλιέται σε μια μικρή ομάδα χωριών της Νότιας Κυνουρίας, από τον Άγιο Ανδρέα στο βορά, μέχρι το Λεωνίδιο στο νότο. Επειδή το θέμα είναι πολύ μεγάλο και ξεφεύγει αυτού του ταξιδιωτικού οδοιπορικού, παραθέτω κάποιες ιστοσελίδες* με πολλές πληροφορίες και στοιχεία, ακόμα και ηχητικά παραδείγματα.

* Οι πηγές για τα Τσακώνικα είναι:
1.   http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/studies/dialects/thema_b_12/index.html
2.   http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/tsakonia/langage.html
3.   https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%B1%CE%BA%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%82

[dimosf]

Εμείς συνεχίσαμε το δρόμο μας και σε λίγα λεπτά μπήκαμε στο Λεωνίδιο.

Είναι μια πολύ γραφική κωμόπολη, με παραδοσιακή αρχιτεκτονική, που έχει κριθεί διατηρητέος οικισμός. Έχει κάτι λιγότερους από 4000 κατοίκους και είναι χτισμένη στη ρίζα του κόκκινου βράχου,

δεξιά και αριστερά του Δαφνώνα. Ο σχετικά στενός, κεντρικός δρόμος διασχίζει τον οικισμό από ανατολή μέχρι δύση, περνώντας από την αγορά με τα πολύ γραφικά κτίρια και τις μικρές πλατείες του.

Περάσαμε λοιπόν κι εμείς, το δρόμο αυτόν και ακολουθώντας τις πινακίδες, κατεβήκαμε στο πάρκινγκ, που είναι δίπλα στο ποτάμι,

[dimosf]

κάτω από το Δημαρχείο. Αφήσαμε το αυτοκίνητο και το κόψαμε με το πόδι.

Πίσω από το Δημαρχείο, άλλη μια δίγλωσση πινακίδα.
Η αρχιτεκτονική του Λεωνιδίου παραπέμπει περισσότερο σε νησί παρά σε Μωριά.

Δεκάδες τα αρχοντικά με ψηλούς μαντρότοιχους και εντυπωσιακές, ξύλινες αυλόπορτες.

[dimosf]

Άλλα ασοβάντιστα με το μεγαλείο της πελεκημένης, ακάλυπτης πέτρας

και άλλα χρωματισμένα με χρώματα, όπως η ώχρα, το κεραμιδί, το λουλακί και φυσικά το λευκό.

Κορυφαίο δείγμα αυτής της αρχιτεκτονικής το Αρχοντικό-Πύργος Τσικαλιώτη, με τη φρουριακή του μορφή